Το 2017 συμπληρώθηκαν 170 χρόνια από την ίδρυση ενός εκ των πλέον σημαντικών και ιστορικών δημόσιων σχολείων της Ελλάδας: Της Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά.

Η ιστορία του σχολείου είναι ταυτόσημη με την ιστορία του Δήμου Πειραιά και της πόλης. Το ταξίδι της Ιωνιδείου στην πόλη του Πειραιά ξεκινά το 1847. Τότε αποπερατώθηκε το πρώτο σχολικό συγκρότημα της πόλης, αυτό της Σχολής των Ιωνιδών, στο οικοδομικό τετράγωνο αρ. 67, στην πλατεία Κοραή, με τη δωρεά του μεγάλου εθνικού ευεργέτη Κωνσταντίνου Ιωνίδη

Μερικά χρόνια πριν και συγκεκριμένα το 1844 ο τότε Δήμαρχος Πειραιά Πέτρος Ομηρίδης Σκυλίτσης απευθύνθηκε, στον Ιωνίδη ζητώντας βοήθεια για την ίδρυση σχολείων στον Πειραιά. Εκείνος ανταποκρίθηκε άμεσα δωρίζοντας 30.000 δρχ. υπό τον όρο να αγοραστεί και να διατεθεί από το Δήμο Πειραιά το κατάλληλο οικόπεδο, αλλά και να αναληφθούν από το Δήμο οι λειτουργικές δαπάνες του σχολείου που θα ανεγειρόταν. Το Δημοτικό Συμβούλιο στη συνεδρίαση της 11^ης Ιανουαρίου 1845, με την υπ’ αριθ. 177 πράξη αποδέχεται εν ονόματι του Δήμου «την δωρεάν του φιλογενούς και φιλοκάλου ανδρός κ. Κωνσταντίνου Ιωνίδου και διομολογεί την προς αυτόν βαθυτάτην ευγνωμοσύνην του, εν ονόματι της πόλεως…». Στην ίδια πράξη αναφέρεται ότι ο Δήμος θα χορηγεί κάθε χρόνο για τα λειτουργικά έξοδα των σχολείων 7.000 δραχμές.

Τα εγκαίνια του κτιρίου έγιναν στις 21 Μαΐου 1847, ενώ λίγες μέρες πριν στις 13 Μαΐου 1847, με επιστολή του την οποία κοινοποίησε και στο δήμαρχο ο Κωνσταντίνος Ιωνίδης ζητά να ενημερώνονται οι εντολοδόχοι του για κάθε θέμα που αφορούσε τα σχολεία. Στο νέο κτήριο στεγάστηκε το Ελληνικό Σχολείο αλλά και το Αλληλοδιδακτικό, ενώ ο δωρητής διέθεσε ακόμα 10.000 δρχ. για τις ανάγκες του σχολείου και για τη δημιουργία βιβλιοθήκης.

Το 1862 υπογράφεται από τον τότε Υπουργό Παιδείας η ίδρυση Γυμνασίου στην Πόλη του Πειραιά και στις 27 Νοέμβρη του ίδιου χρόνου εγκαινιάζεται η λειτουργία του στην κατοικία του Στέφανου Ράλλη στην πλατεία Κοραή. Το 1876 αποπερατώνεται το κτήριο του Γυμνασίου δίπλα ακριβώς από το κτήριο των Ιωνιδών. Η γειτνίαση των δύο σχολικών κτισμάτων, η μετακίνηση των μαθητών του σχολαρχείου, όταν ολοκλήρωναν τις σπουδές τους σε στο διπλανό γυμνάσιο, το γεγονός ότι οι αρκετοί καθηγητές του Σχολαρχείου δίδασκαν και στο Γυμνάσιο, δημιούργησε μια κουλτούρα ενός «ενιαίου σχολείο» με τρεις διαβαθμίσεις: δημοτικό – σχολαρχείο –γυμνάσιο.

Μέχρι το 1914 το Γυμνάσιο της Ιωνιδείου παραμένει και το μοναδικό Γυμνάσιο στον Πειραιά. Εκείνη τη χρονιά, με την ίδρυση του Δευτέρου Γυμνασίου στην πόλη του Πειραιά, το Γυμνάσιο των Ιωνιδών μετονομάζεται σε Α΄ Γυμνάσιο Πειραιώς. Το κτήριο μετασκευάζεται το 1918 για να στεγάσει τις υπηρεσίες του Πρωτοδικείου Πειραιώς και οι μαθητές του Γυμνασίου του Γυμνασίου μεταφέρονται πλέον πλέον στο κτήριο των Ιωνιδών

Το 1932 το κτίριο της δωρεάς των Ιωνιδών κατεδαφίζεται, για να ανεγερθεί στη θέση του το σημερινό διδακτήριο. Η δαπάνη καλύφθηκε με δάνειο που σύνηψε η Σχολική Εφορία με το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, βάζοντας υποθήκη το οικόπεδο. Στις 8 Σεπτεμβρίου του 1933 συνάπτεται το υπ. αριθ. 876 χρεολυτικό δάνειο δραχμών 1.900.000 μεταξύ του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου και της Σχολικής Εφορείας του Α’ Γυμνασίου Αρρένων Πειραιώς, για την προσθήκη αιθουσών, υπόστεγου και καταστημάτων στο διδακτήριο. Βασικός όρος του δανείου η δέσμευση ότι η είσπραξη των υπαρχόντων πόρων του Σχολικού Ταμείου και τα έσοδα από τα ενοίκια των καταστημάτων του νέου σχολικού κτηρίου θα διατίθενται για την εξόφληση του δανείου.

Ένα χρόνο αργότερα το 1933 θεμελιώνεται το νέο κτίριο. Μέχρι το 1938 ολοκληρώνεται σταδιακά η αποπεράτωση του, όπου εγκαθίσταται το Γυμνάσιο το οποίο από την περίοδο 1933-1934 έχει μετονομαστεί σε Σχολή Μέσης Εκπαιδεύσεως Πειραιώς (Σ.Μ.Ε.Π.). Μέχρι την οριστική εγκατάσταση στο νέο κτήριο η Σχολή στεγαζόταν στα υπόγεια του Πειραϊκού Συνδέσμου.

Το 1947 η Σχολή Μέσης Εκπαίδευσης Πειραιά μετονομάζεται σε Α΄ Πρότυπον Γυμνάσιον  Αρρένων Πειραιώς. Σημαντικότατη χρονιά θεωρείται το 1957 όταν η Σχολή γίνεται ισότιμη με τη Βαρβάκειο Πρότυπο Σχολή και τα Πειραματικά Σχολεία του Πανεπιστημίου Αθηνών και Θεσσαλονίκης και ο εκάστοτε διευθυντής της φέρει το βαθμό του Γενικού Επιθεωρητού Μ.Ε. Την ίδια χρονιά ξεκινά μια πολύ σημαντική μαθητικής πρωτοβουλία: η έκδοση από τους μαθητές του περιοδικού «Πυρσός»

Η μετονομασία της Σχολείου σε Ιωνίδειο Πρότυπο Σχολή γίνεται το 1963, με απόφαση του Υπουργού παιδείας Γρ. Κασιμάτη σύμφωνα με την οποία το Α΄ Πρότυπον Γυμνάσιον  Αρρένων Πειραιώς μετονομάστηκε σε Ιωνίδειο Πρότυπο Σχολή ως ηθική υποχρέωση προς τον ευεργέτη της Σχολής. Η Σχολή τότε αριθμούσε 1039 μαθητές, ενώ ο πληθυσμός της πόλης του Πειραιά ανερχόταν σε 184.500 κατοίκους.

Τον Μάιο του 1962 αναλαμβάνει τη διεύθυνση της Σχολής ο Χρήστος Κεφάλας. Στη θέση αυτή θα παραμείνει μέχρι το 1972. Η  Σχολή εξοπλίζεται με τα απαραίτητα για το έργο της μέσα και όργανα. Ιδρύονται εργαστήρια Φυσικής και Χημείας, Βιολογίας, Μετεωρολογίας, Αίθουσα μουσικής, Σχεδιαστήριο, Ενόργανο Γυμναστήριο, Βιβλιοθήκη καθηγητών, Ψυχολογικό εργαστήριο,  Ιατρείο, Γραφείο Κοινωνικού  Λειτουργού, Γραφείο Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Σχολή Γονέων. Από διδακτικής πλευράς εφαρμόζονται οι αρχές της αυτενέργειας σε όλα τα μαθήματα.

Το σχολικό έτος 1979-1980 είναι η πρώτη χρονιά που το σχολείο σταματά να λειτουργεί ως σχολείο «αρρένων» και δέχεται για πρώτη φορά κορίτσια στο μαθητικό πληθυσμό.

Το 1981 ιδρύεται ο Σύνδεσμος Αποφοίτων της Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά, ένα από τα πλέον σημαντικά και δυναμικά σωματεία αποφοίτων, με έντονη κοινωνική δράση και υποστήριξη στο σχολείο.

Το 1985 τα Πρότυπα σχολεία μετατρέπονται σε Πειραματικά. Έτσι, δημιουργήθηκε το Πειραματικό Γυμνάσιο και Λύκειο Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά.

Στις 19 Μαΐου 2000, δεκαπέντε απόγονοι της οικογένειας των Ιωνιδών από το Λονδίνο επισκέπτονται τη Σχολή. Δωρίζουν στη Σχολή αντίγραφο του ζωγραφικού πίνακα του διάσημου ζωγράφου Watts, ο οποίος παριστάνει τον γιο του Κωνσταντίνου Ιωνίδη, Αλέξανδρο με τη γυναίκα του Ευτέρπη και τα πέντε παιδιά τους. Καθιερώνεται, κάθε χρόνο, σύμφωνα με την επιθυμία-προσφορά του  δωρητή Jonathan Luke Ionides και της οικογένειάς του,  η απονομή κυπέλλου στο μαθητή ή τη μαθήτρια που διέπρεψε στο ήθος και στην επίδοση. Τελείται το μνημόσυνο του Ιωνίδη στην Αγία Τριάδα, με την παρουσία και των απογόνων του.

Τον Μάρτιο του 2009 με πρωτοβουλία της 18^ης Σχολικής Επιτροπής του Δήμου Πειραιά, του Συνδέσμου Αποφοίτων της Ιωνιδείου και μελών του Συλλόγου των Καθηγητών ξεκινά η διάσωση και ανάδειξη του Ιστορικού Αρχείου του Σχολείου. Στις  11/05/2012 μετά το ετήσιο μνημόσυνο στην μνήμη του  Ευεργέτη και Ιδρυτή  της Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά  Κωνσταντίνου Ιωνίδη ακολούθησε η τελετή των αποκαλυπτηρίων της προτομής του για απόδοσή τιμής και ευγνωμοσύνης.  Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν απόγονοι του Κωνσταντίνου Ιωνίδη:  η κα Αλεξάνδρα Λαδικού, η κ.Anthea  Gοldsmith Ionides και ο σύζυγός της  κος  John Gοldsmith, o κος Γεώργιος Τσάτσος και η σύζυγός του, και ο κος Ανδρέας Τσάτσος.

Τα τελευταία χρόνια με τις εξελίξεις στο νομοθετικό πλαίσιο και πιο συγκεκριμένα με τον νόμο 3966/2011, το Σχολείο γίνεται Πρότυπο – Πειραματικό και δέχεται μαθητές ύστερα από εξετάσεις.

Το 2015 με τον νόμο 4327, διαχωρίστηκαν τα Πρότυπα από τα Πειραματικά Σχολεία. Η Ιωνίδειος Σχολή μαζί με άλλα τέσσερα ιστορικά σχολεία (Βαρβάκειο, Ευαγγελική, Ανάβρυτα, Ζωσιμαία) παραμένει μέχρι σήμερα Πρότυπο με δύο σχολικές μονάδες (Πρότυπο Γυμνάσιο και Πρότυπο Λύκειο.

Το στοιχείο που ερμηνεύει το φαινόμενο της παρουσίας των αποφοίτων της Ιωνιδείου όλα αυτά τα χρόνια σε όλες τις βαθμίδες της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής ζωής είναι ότι δεν αποτελούσε κλειστό κλαμπ μιας συγκεκριμένης ελίτ. Αντίθετα αυτό το σχολείο βοηθούσε ουσιαστικά στη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων παρέχοντας υψηλής ποιότητας εκπαίδευση στον μαθηματικό πληθυσμό, ο οποίος επιλεγόταν μέσα από ένα πλήρως αξιοκρατικό σύστημα εισαγωγικής εξέτασης. Στην Ιωνίδειο όπως και σε όλα τα Πρότυπα Σχολεία οι μαθητές που προέρχονταν από χαμηλότερες εισοδηματικά και κοινωνικά τάξεις, απολάμβαναν υψηλής ποιότητας δημόσια παιδεία και αντιμετωπίζονταν με τον ίδιο τρόπο με τους μαθητές που προέρχονταν από τα εύπορα κοινωνικά στρώματα.

Σήμερα το σχολείο διατηρεί την παράδοση και προσφέρει εκπαίδευση αντάξια της ιστορίας και της κουλτούρας του. Η εμπνευσμένη ηγεσία, η υψηλή ποιότητα του εκπαιδευτικού δυναμικού, οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες, η συμμετοχή σε ερευνητικά έργα, αποτελούν μερικούς μόνο από τους παράγοντες που εξηγούν το πώς ένα σχολείο εδώ και 170 χρόνια καταφέρνει παρά τις δυσκολίες να υπηρετεί πιστά το όραμα του καλού Δημόσιου Σχολείου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Αρχείο δήμου Πειραιά – ιστορικό αρχείο

• Ιστορικό Αρχείο Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά

• Αρχειακό Υλικό Συνδέσμου Αποφοίτων Ιωνιδείου

• Αριστεά Οικονόμου, Ομιλία στα Αποκαλυπτήρια της Προτομής του Καθηγητή Γ. Κότσιρα στη Ιωνίδειο

• Σταματίνα Μαλικούτη «Πειραιάς 1834 – 1912» (πολιτιστικού ιδρύματος Πειραιώς)

• Τάκης Μπενάς (1990), «Της Κατοχής Μνήμες Μικρές σαν Χρέος» Εκδ. Θεμέλιο

• Κώστας Θεοφάνους (1998), «Η Εθνική Αντίσταση στον Πειραιά 1941 - 1944 (Αναμνήσεις, μαρτυρίες και μαρτύρια αγωνιστών)», Εκδόσεις Λιμάνι

• Στρατής Μαϊστρέλης, Χρονολόγιο Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά

• Κωνσταντίνος Ιωνίδης – (Ιπλιξης) – (σειρά: η Ελλάδα των ευεργετών – εφημερίδα Έθνος - Ημερησία), Εκδ. Πήγασος

• Ιων (εκδόσεις Εκάτη – alpha trust, 2002)

• Εφημερίδες «Νέα» - «Καθημερινή- «Έθνος»

• Πειραϊκόν Ημερολόγιον" Αρχείο Πειραϊκών Σπουδών (1966)

• Επετειακή έκδοση "ΘΥΜΑΣΑΙ;" των αποφοίτων Ιωνιδείου 1991

• Φωτογραφικό αρχείο Συνδέσμου Αποφοίτων Ιωνιδείου

• Φωτογραφικό Υλικό από τη δωρεά του παλιού καθηγητή της Ιωνιδείου Πέτρου Μιχαλακάκου